دست خط و شخصیت
کلیات
هر یک از ما دست نوشته ای مخصوص داریم. همان طور که اثر انگشت هیچ دو انسانی در طول تاریخ شبیه هم نبوده ،
دست نوشته هیچ دو انسانی نیز شبیه هم نبوده و نخواهد بود . ما در طول زندگی و در شرایط مختلف سنی ،
دست نوشته های متفاوتی داریم.
در کودکی تحت تأثیر عوامل محیطی مثل دست نوشته معلم، دست نوشته والدین و اطرافیان ،
انوع خط کتب درسی و غیردرسی، ابزار و وسایل مورد نیاز نوشتن
و هم چنین عواملی چون فطرت ، ژن ، توارث و حتی نوع فیزیک بدن قرار می گیریم .
ویژگی های شخصیتی و اخلاقی کودکان در طول زمان به تدریج شکل می گیرد .
عامل در شکل گیری
اینکه کدام عامل در شکل گیری دست نوشته مهم تر و موثرتر است خیلی معلوم نیست .
تمام دانش آموزان یک کلاس کم و بیش از تدریس یک معلم یا معلمان واحدی بهره می برند.
کتابهای مشترکی را با فونت یکسانی مشق می کنند .
به طور معمول از ابزار مشابهی استفاده می کنند ؛ تحت تعلیم یک شیوه آموزشی قرار می گیرند ؛
پس چگونه است که در نهایت دارای دست نوشته های متفاوت می گردند.
قطعاً چیزی از درون آنها را به سمت و سوی خاصی می کشاند
که برخی از آنها قابل بررسی و شناخت بوده و برخی دیگر نه .
بعضی از بچه ها از همان ابتدای کار قلم را خیلی خوب در دستان خود می گیرند
و با مهارت قلم را روی کاغذ به حرکت در می آورند و فشار مناسبی به آن وارد می کنند .
در اینجا سئوالاتی مطرح می گردد . آیا خوب دست گرفتن قلم امری فطری است ؟
آیا اتفاقی است ؟ تحت تأثیر محیط بوده یا ژنتیکی است ؟ و یا ترکیبی از موارد فوق؟
طبقه بندی بقراط
بقراط خون انسان را آمیزه ای از چهار خلط میداند
و مزاج و طبع بشر را بر حسب تسلط یا برتری یکی از آن چهار خلط در خون طبقه بندی می کند
و برای هر یک از این طبقات ویژگی های خاصی بر می شمرد .
این طبایع به نظر بقراط به شکل زیر طبقه بندی می شوند :
صفراوی مزاج ها :
این گروه بسیار فعّال و برتحرّک هستند. رفتاری قاطع و صدایی آمرانه دارند و دارای نگاهی نافذ می باشند .
بسیار پر انرژی و با اراده هستند .
مرد عمل و کارهای بزرگ و پر خطر می باشند . شجاع ، مصمّم ، استوار و بلند پروازند .
بر خود و دیگران سخت گیرند و از فرمان دادن لذت می برند .
عصبی مزاج ها :
این افراد حساس و بیش از حد تأثیر پذیرند . از نظر فیزیکی معمولاً ضعیف هستند .
وابستگان این طبقه اگر طبعی توسعه طلب و مترقی داشته باشند می توانند متفکّر ، محقّق و مبتکر باشند
و اگر طبعی منزوی و مغلوب داشته باشند می توانند آشفته ، مضطرب، ناراحت و تیره بخت باشند .
دَمَوی مزاج ها :
مردمانی هستند با چهره ی گشاده و شوخ و شنگ، خوش برخورد، خوش بین و خوش رفتار .
معمولاً زیاد صحبت می کنند و پرخور هستند. خیلی آسان ارتباط برقرار کرده و آسان قطع ارتباط می کنند .
سازگاری آنها با محیط زیاد است و انعطاف فراوانی دارند .
غصه ی گذشته را نمی خورند و نگران آینده نیستند . و به طور کلی کمی سطحی هستند.
لنفاوی مزاج ها :
فراد این گروه تقریباً عکس گروه صفراوی مزاج ها هستند . دارای حرکاتی کند و یک نواخت اند .
کم تحرّک و بی رمق هستند . دیر تصمیم می گیرند . بی خیال و بی تفاوت اند.
افراد سطح بالای این گروه بسیار صبور و خون سرد می باشند .
آیا این طبع کودکان است که دست نوشته آنان را شکل می دهد ؟ اگر چنین است ، این طبع چیست ؟
چگونه شکل می گیرد و تحت تأثیر چه عواملی است ؟
نقش محیط در این رهگذر چه می باشد ؟ و سئوالات بی شمار دیگر .
نگارنده ی این سطور باور دارد تمامی این عوامل در شکل گیری دست نوشته ی کودکان نقش دارند.
هر چند نقش هر یک از عوامل به اقتضای شرایط می تواند کم رنگ یا پر رنگ شود .
روانشناسی و خط
به نظر روان شناسان دست نوشته ی هر فرد نوعی رفتار است و هر رفتاری برون فکنی درون فرد است.
هیچ پدیده ای در جهان هستی اتفاقی نیست .
هر چیزی در جهان دارای پایه های علمی است . چه شناخته شده باشد چه نشده باشد .
دست نوشته ی ما حاصل یک سیستم سازماندهی شده و دارای پایه های علمی است .
می توان آن را تجزیه و تحلیل نموده و ما هیت آن را مشخص کرد .
مغز و دست نوشته
در نگاه اول چنین به نظر می رسد این دست است
که می نویسد و معمولاً دست نوشته را حاصل حرکت و تلاش دست می دانیم . در حالی که چنین نیست .
حرکت و کیفیت دست و انگشتان فقط بخش کوچکی از کیفیت دست نوشته را تعیین می کند .
بخش و نقش اصلی آن بر عهده ی مغز است .
این مغز است که خط را می نگارد و دست و انگشتان فقط ابزار و وسیله ای هستند
که طرح و ایده های مغز را اجرا می کنند . اگر فردی به هر دلیل ، دستی را که با آن می نویسد
از دست داده و ناچار شود
از دست دیگر خود یا حتی در مورد افراد معلول و فلج، از پا ، مچ دست ، بازو و یا دهان استفاده کند ،
همان حالت و گرایش های اصلی خطش در پانوشته ها یا دهان نوشته هایش پدیدار خواهند شد .
هر چند این نوشته ها به روانی و صافی دست نوشته های پیشین نخواهند بود
اما روح و نشانه های اساسی دست نوشته معمول را با خود خواهند داشت.
ابن مقله دانشمند شیرازی
اولین شهید تاریخ خوشنویسی بعد از اسلام – وزیر خلافت عباسی بوده است .
او یکی از بزرگ ترین و تأثیرگذارترین شخصیت ایران در ابداع و شکل گیری
خطوط شش گانه محقق ، ریحان، ثلث ، نسخ ، توقیع و رقاع می باشد .
ابن مقله این شش خط را با کمک برادرش از خط کوفی استخراج نموده
و خطوط رایج فعلی به خصوص خط نستعلیق که عروس خط هاست حاصل ذوق ،
تلاش و نبوغ این دانشمند و هنرمند ایرانی است.
کودکان و نقاشی
کودکان قبل از نوشتن با نقاشی آشنا می شوند .
در نقاشی کودکان دو عنصر حیاتی به چشم می خورند که هر یک از آنها در جای خود قابل بررسی است :
یکی طرح و نقش ها و دیگری رنگ ها است . کودک در پرداختن به هر دو زمینه درواقع درون خود را آشکار می سازد.
خصوصیات شخصیتی و روانی خود را بیرون می ریزد . ضمیر خود آگاه و ناخود آگاه خود را به تصویر می کشد .
نقاشی کودکان نوعی رفتار است . گاهی بیان درون است .
گاه درخواست ارتباط، مواقعی درخواست کمک و زمانی صرفاً بازی و سرگرمی .
نقاشی کودکان با زبان خاص خودشان صورت می گیرد
و فهم این زبان در بیشتر اوقات خیلی آسان نیست به ویژه برای آنان که اهل فن نیستند .
این زبان پر از راز و رمز ، پر از پیچیدگی و ابهام است . پر از کلید و نماد و اسطوره است
و درک و دریافت این نشانه ها اغلب در توان بزرگ ترها نیست .
کودک نقاشی
اما عدم درک و دریافت بزرگ ترها چیزی را عوض نمی کند . کودک نقاشی می کند
و نقاشی کودک درواقع خود کودک است که با زبانی رنگین بیان شده است.
برخی از ویژگی های شخصیتی و روانی کودک که در برخوردهای عادی
روزانه و از راه ارتباط مستقیم قابل شناسایی نیست
و بیشتر در بر دارنده ی ضمیر ناخودآگاه کودک است
در نقاشی های او قابل درک و شناسایی و بیان است.
کودک آنچه را که نمی تواند با کلمات بگوید با نقاشی شرح می دهد .
مشاوران
والدین ، مشاوران و معلمان می توانند با استفاده از نقاشی به دنیای کودکان نزدیک تر شوند .
از آنان شناخت بیشتری پیدا کنند و به درخواست ها و سئوالات بر زبان نیامده اشان پاسخ مناسب دهند .
کودک در هنگام نقاشی و ذهن و ضمیر خود را سازماندهی کرده و سپس بیان می کند .
او آزادانه و به طور کامل از طریق سمبول هایی مانند خورشید ، آب ، درخت ، پروانه ، مادر ، هواپیما و … با ما صحبت می کند .
بنابراین بسیار مهم است که با اشتیاق تمام نقاشی کودکان را مشاهده کنیم و به دنبال کشف پیام آنها باشیم .
کودکان در هنگام نوشتن حالات متفاوت و منحصر به فردی دارند .
ابزار نقاشی
نحوه ی گرفتن کاغذ ، انتخاب نوع کاغذ ، برگزیدن ابزار نقاشی ، نحوه ی نشستن ، نحوه ی دست گرفتن قلم ،
سرعت کار ، طرح ، شکل و رنگ ها هرکدام در کودکان متفاوت است
و هر یک از این ها می تواند به عنوان یک نشانه شخصیتی مورد تحلیل و شناخت قرار گیرد .
در این میان تحلیل رنگ هایی که کودکان در نقاشی خود از آن استفاده می کنند
می تواند ساده تر و در عین حال موثر و مفید مورد بررسی قرار گیرند.
آموزش خط تحریری
آموزش خط شکسته تحریری
